NİSANUR YILDIRIM
(ANKARA) – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda; enflasyon beklentilerine ilişkin “Bunun kırılması zaman meselesi. İnandırıcılıktan ziyade enflasyon düştükçe beklentiler iyileşecek. Vatandaş enflasyonun düştüğünü görmek istiyor ki düşeceğine inansın” dedi. Karahan, TÜİK, ENAG ve İTO’nun enflasyon verilerinin birbirinden farklı olmasına ilişkin “Bu üç endeks aynı şeyi ölçmüyor. Tamamen farklı şeyleri de ölçmüyor ama aynı sayıları beklemek doğru değil. Bir elmayla armut kadar farklı değil ama yeşil elma, kırmızı elma gibi” değerlendirmesini yaptı. Karahan, TÜİK’in bugün açıkladığı enflasyonun beklentilerinin oldukça üzerinde geldiğini söyledi.
TCMB Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda Merkez Bankası Kanunu gereğince Merkez Bankası’nın uyguladığı politikalar ve faaliyetlerine ilişkin bilgilendirme amacıyla milletvekillerine bu yılın ikinci sunumunu yaptı.
Karahan, sunumunun ardından milletvekillerinin sorularını yanıtladı. Karahan, sorular üzerinden gelen eleştirilere yönelik şunları söyledi:
“Sıkılaşma olduğu için adı üstünde belli kesimler sıkılaşacak”
“Eleştiriler, enflasyonla mücadelenin ne kadar doğru olduğunu vurgulamış oluyor. Enflasyonu düşürdüğümüzde, kalıcı fiyat istikrarını sağladığımızda bu konular otomatik olarak çözülmüş olacak. Bugün bir süreçten geçiyoruz. Bu sürecin adı da sıkılaşma. Sıkılaşma olduğu için de adı üstünde belli kesimler sıkılaşacak. Buna reel sektör de sanayici de ihracatçı da dahil. Mümkün olduğu kadar ortak şekilde paylaşılacak.”
Karahan, carry-trade ve sıcak para soruları üzerine şunları söyledi:
“Ekonominin çevrilmesi için kesinlikle sıcak para ihtiyacı söz konusu değil”
“Carry-trade’in kavramsal olarak ne olduğunu iyi tanımlamak lazım. Bu olmayınca yanlış değerlendirmeler yapılıyor. Miktarını bilmek lazım. Carry-trade, faiz oranı belli olan bir para. Yabancı gelir, yurt dışından dövizini bozdurur. Belli bir vadesi vardır. Vadeye göre faizini alır. Çıkmak isterse geldiği yabancı para birimine döner. Kazancı o paradaki kur hareketine de bağlı. Kur oynaklığı son dönemde arttı. Herhangi bir kur garantisi vermemiz söz konusu değil. Görünen faiz yabancının karı olarak düşünülmemeli. Geçmişe baktığımızda, bu tarz yatırımlarda yabancının çok kazandığı da oldu kazanamadığı da oldu, zarar ettiği de oldu. Yatırımın doğasında var. Miktarı küçük. Bakiyesi dönem dönem değişiyor ama hiçbir zaman 20 milyar doları geçmedi swap bakiyesi. 17-18 milyar dolar civarında geziyor. Rezervin seviyesi 150 milyar dolar, 16-17 milyar dolar burada çok düşük kalıyor. Ekonominin çevrilmesi için kesinlikle sıcak para ihtiyacı söz konusu değil. Yatırımcı dönem dönem buraya yatırım yapabilir.”
Karahan, bankada üst düzey kadrolara AKP’li milletvekillerin yakınlarının atandığı iddialarına ilişkin soruyu şöyle yanıtladı:
“Biz atama yaparken kişilerin ne görüşünü ne de siyasi eğilimini biliyoruz”
“Liyakat bizim için her şeyden önemli. Atanan arkadaşlarımızın birçoğu daha önce yöneticilik yapan banka mensupları. Biz atama yaparken kişilerin ne görüşünü ne de siyasi eğilimini biliyoruz. Performanslarına göre değerlendiriyoruz. Bazen yönetici olarak bazen de bireysel katkı verecek şekilde herkesten yararlanmaya çalışıyoruz. TCMB, insan kaynağı olarak Türkiye’deki en güçlü kurumlardan biri.”
“Yaptığımız işler en güzel işaret”
Karahan, Merkez Bankası’nın bağımsızlığına ilişkin soru üzerine “Yaptığımız işler en güzel işaret. Bugüne kadar çok ciddi bir sıkılaştırma yaptık. Enflasyon görünümüne göre hareket ediyoruz. Kalıcı refah oldukça önemli. Olmazsa olmaz bu. Bunu sağlamak için de bize verilen kanuni yetki çerçevesinde para politikası araçlarını en doğru şekilde kullanmaya gayret ediyoruz” diye yanıt verdi.
“KKM, şu anda 45 milyar doların altına indi”
Karahan, KKM’ye ilişkin sorular üzerine “2023 yılı Ağustos ayında KKM bakiyesi 140 milyar doların üstündeydi. Şu anda 45 milyar doların altına indi. Yuvarlarsak bakiyede 100 milyar dolarlık bir azalma var. Bunun kademeli olması da önemliydi. Biz bunu düzenlemeler yoluyla yaptık. Dönem dönem gözden geçirerek ince ayarlar yaptık. Bir taraftan rezerv biriktirerek bir taraftan KKM bakiyesini doğru oranda TL’ye çevirerek gerçekleştirdik” diye konuştu.
“KKM bir süre daha bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek”
Karahan, KKM’nin neden kapatılmadığına, bitirilmediğine ilişkin soruya ise “Şu anda bakiyeyi bu aşama için doğru bulmuyoruz, biraz daha azalması gerekiyor. Bu süreci biraz daha yönettikten sonra değerlendirmemizi yapacağız. KKM bir süre daha bakiyesi azalarak gelişmeler çerçevesinde devam edecek” yanıtını verdi.
Karahan, KKM’nin neden olduğu kar-zarar konusuna ilişkin soruya şu yanıtı verdi:
“Yıl içinde kar-zararla ilgili sayı vermiyoruz”
“Yıl içinde kar-zararla ilgili sayı vermiyoruz. Sadece aydan aya bakiyeyi veriyoruz. Kur farkı konusunda ise KKM’ye faiz ödemiyoruz. O faizin üzerinde kur gelişmesi olursa o farkı ödüyoruz. Kur gelişmeleri enflasyonun altında gidiyor. Son dönemde açılan hesaplara ödeme yapmıyoruz. Önceden açılan hesaplar bu sene vadesi geldiyse o arada kur çok arttıysa o zaman ödeme yapıyoruz. Net hesap sene sonunda denetimden geçtikten sonra 2024 yılı faaliyet raporunda açıklanacak.”
“KKM’de şeffaflık konusunda bir sorunumuz yok. Verileri açıklıyoruz”
Karahan, eski TCMB Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın geçen yıl KKM rakamlarını açıkladığının hatırlatılması üzerine “Ödemeleri açıklamadı, bakiyesini açıkladı. KKM’de şeffaflık konusunda bir sorunumuz yok. Verileri açıklıyoruz. Her şeyin bir zamanı var. Hesap kesinleştikten sonra oluyor, seneye açıklanacak. Bu kadar günlük detaylı bilanço çıkaran Merkez Bankası göremezsiniz” diye konuştu.
Karahan, bugün açıklanan eylül ayı enflasyonuna ilişkin şunları söyledi:
“TÜİK enflasyonu beklentimizin oldukça üzerinde geldi”
“Merkez Bankası olarak TÜİK’le aynı metodolojiyi kullanarak bir endeks hesaplıyoruz. Ay içinde enflasyona dair bir fikrimiz oluyor. Bu ay için de topladığımız ve aynı metodolojiyle ulaştığımız sayı 2,5’ti. Piyasa beklentisi 2,2 idi. TÜİK enflasyonu beklentimizin oldukça üzerinde geldi. Hizmet fiyatları öne çıktı. İşlenmemiş gıda fiyatları beklentinin üzerinde geldi. Burada oynaklık oldukça yüksek. Birkaç aydır düşüktü, bu ay yüksek geldi. Genel görünüme bakmak gerekiyor. Haziran ayında enflasyon 1,6 geldi. Piyasa beklentisinin çok altındaydı. Biz o zaman istediğimiz gibi olmasına rağmen tek bir veriden çıkarım yapmak doğru olmaz dedik. Enflasyon seviyesi yüksekken oynaklık yüksek olur. İki yönlü oynaklık olur. Bu ayı iyi bir veri olarak okumuyoruz. Merkez Bankası olarak enflasyonun yüksek olduğu dönemde ihtiyatlı olmak durumundayız.”
“2022 yılı karından ayrılan ihtiyat akçesinin tamamı bu zarardan mahsup edildi”
Karahan, bankanın zararının nasıl kapatılacağına ilişkin soruya “2023 yılı zararını, bilançoda geçmiş zararlar kalemiyle izliyoruz. 2022 yılı karından ayrılan ihtiyat akçesinin tamamı bu zarardan mahsup edildi. Kalan tutarın kapanmasına kadar geçecek sürede kar ve ihtiyat akçesi dağıtılmayacak. Zarar üzerinden hazineyle mahsuplaşılacak” diye yanıt verdi.
“Eş güdüm oldukça üst düzeyde”
Karahan, sunumunda kamu maliyesine ilişkin bir bilgiye yer vermediği için İYİ Parti Samsun Milletvekili Erhan Usta tarafından eleştirildi. Karahan, kamu maliyesine ilişkin “Kamu kurumlarıyla dezenflasyon sürecinde eş güdüm oldukça önemli. Eş güdüm oldukça üst düzeyde. Eş güdümü devam ettirerek enflasyonu düşüreceğiz. Politikamızı ve araçlarımızı kendimiz belirliyoruz. Kamu maliyesine baktığımızda OVP’ye bakmak lazım. Bütçe açığının ciddi şekilde azalma göstereceği tahmini var. Kamu harcamalarının azalması, vergi paketinin de etkisiyle bütçe açığı azalacak. Dezenflasyon sürecinde bize destek olacak. Yönetilen-yönetilen fiyatlardaki ayarlamalarda MB’nin ne dediği gözetiliyor” diye konuştu.
Karahan, faiz indirimine ilişkin soruya şu yanıtı verdi:
Faiz indirimi sorusuna “Aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı bir düşüşten emin olmak istiyoruz” cevabı
“Enflasyon görünümüne ve enflasyon beklentilerine bakıyoruz. Enflasyondaki ana eğilimdeki düşüşe bağlı olarak para politikası duruşumuzu belirliyoruz. Yurt içi talepteki yavaşlama da önemli. Fiyatlama davranışlarını takip ediyoruz. Aylık enflasyonun ana eğiliminde belirgin ve kalıcı bir düşüşten emin olmak istiyoruz.”
Karahan, enflasyon beklentileri ve dezenflasyon süreci hakkındaki soruyu şöyle yanıtladı:
“Vatandaş enflasyonun düştüğünü görmek istiyor ki düşeceğine inansın”
“Üç kesimin beklentisine bakıyoruz. Birincisi, piyasa katılımcıları. Bunlardaki beklentiler iyileşti. 12 ve 24 aylık verilerde de iyileşme var. Piyasa katılımcılarının dezenflasyon programına inandığını gösteriyor. Ama bizim hedeflerimize 3-4 aylık bir gecikmeyle ulaşacağını ima ediyor. Reel sektörün beklentileri de iyileşme eğiliminde. Hane halkı beklentisi oldukça yüksek. Vatandaşın enflasyon beklentileri görülen fiyatlarla alakalı. Beklentiden ziyade gerçekleşmeden kaynaklı. Bunun kırılması zaman meselesi. İnandırıcılıktan ziyade enflasyon düştükçe beklentiler iyileşecek. Vatandaş enflasyonun düştüğünü görmek istiyor ki düşeceğine inansın.”
Karahan, TÜİK, ENAG ve İTO’nun hesapladığı enflasyon verilerinin farklılığına ilişkin soruya şöyle yanıt verdi:
“TÜİK, ENAG ve İTO aynı şeyi ölçmüyor. Bir elmayla armut kadar farklı değil ama yeşil elma, kırmızı elma gibi”
“Bu üç endeks aynı şeyi ölçmüyor. Tamamen farklı şeyleri de ölçmüyor ama aynı sayıları beklemek doğru değil. Bir elmayla armut kadar farklı değil ama yeşil elma, kırmızı elma gibi. Aynı şey değil. Birbirini takip etmesi gerekir ama birebir aynı sayıları beklemek doğru değil. Ölçtüğü şeyler, topladıkları fiyatlar farklı. Aynı ürünlerin fiyatlarını toplamıyor. Bölgeler farklı. İTO sadece İstanbul, TÜİK genel topluyor. Yöntem farklı. ENAG online topluyor. Oldukça ciddi farklılıklar var. Bu gruplarda toplanan ürünler farklı. Ağırlıklar da farklı. Aylık bazda karşılaştırıldığında biri daha yüksek, biri daha düşük demek doğru değil.”
Karahan, bankaların 200 TL’den başka banknot vermemesi ve yeni banknot çalışması olup olmadığına ilişkin soruyu şöyle yanıtladı:
“Şu anda bir üst kupür çalışması yok”
“MB olarak bankalar ne talep ediyorsa emisyon olarak onu sağlıyoruz. Bankalar, ATM’lere kendi tercihleri doğrultusunda kupür yüklemesini yapıyorlar. Tedavüldeki kupürlere ilişkin nakit dışı ödeme araçlarındaki gelişmeleri de değerlendirerek bir karar aldık. Şu anda bir üst kupür çalışması yok. Mevcut kupürlerle devam ediyoruz. Dönem dönem benzer değerlendirmeler yapıyoruz.”
